Zrozumieć psa, czyli co pies chce powiedzieć swoim zachowaniem. Lęki i fobie.

Strach jest naturalnym zachowaniem zwierząt - ułatwiającym przeżycie. U psa domowego wskutek selektywnej hodowli udało się znacznie zmniejszyć postawy lękowe. Jednak lęk i fobia są częstymi problemami u psów. Badania wykazały, że prawie 40% psów bało się głośnych dźwięków (strzały, fajerwerki, syreny), a 22% obcych dorosłych. 

Niektóre psy wykazują lęk o słabym nasileniu, ale na liczne bodźce. Takie osobniki określamy jako nieśmiałe. Fobie to reakcje lękowe o dużo silniejszym nasileniu niż usprawiedliwiałaby to sytuacja czy zagrożenie. W zetknięciu z zagrożeniem pies wykazuje jedną z trzech lub kombinację reakcji - zastygnięcie, ucieczka lub atak. 

Zastygnięciu towarzyszy drżenie mięśni, trzymanie się jak najbliżej opiekuna, kulenie się. Ucieczka to próba szybkiego oddalenia się z miejsca zagrożenia. 

Reakcja agresywna to warkot, kłapanie pyskiem, gryzienie. Agresja lękowa występuje w większości przypadków tylko jeśli uniemożliwi się psu ucieczkę. Czasem pojawienie się lęku wiąże się z szczególnie traumatycznym wydarzeniem - zwłaszcza w wieku szczenięcym. 

Branie na ręce szczeniąt w okresie wczesnej socjalizacji (3-12 tydzień) jest konieczne do wykształcenia u nich nie lękowych zachowań. Poznawanie środowiska w okresie szczenięcym jest ważne dla uzyskania psa, który dobrze się czuje w nowym miejscu i przyjaźnie reaguje na nowo poznanych ludzi. Reakcja właściciela może wzmacniać zachowania lękowe u psa. Karanie w tej sytuacji tylko nasila lęk i chęć ucieczki. 

 Różnice w zachowaniu przypisane rasom psów

Zachowania psa determinuje prócz czynników środowiskowych i wychowawczych - genetyka. Hodowla selektywna wpłynęła w znacznym stopniu na cechy charakteru psa. Wzorce zachowań są dziedziczone i instynktowne ale samo wychowanie i szkolenie w dużym stopniu wpływają na zachowania w wieku dorosłym. W dużym stopniu zachowania psa są również determinowane przez jego fizyczne możliwości - budowa ciała, waga, wzrost, kształt uszu, długość sierści. 

W zależności od cech fizycznych wysyłanie sygnałów komunikacyjnych, chociażby wzrokowych, może być łatwiejsze lub utrudnione. 

Równie ważny dla behawioru psa jest jego temperament. Powszechnie wiadomo, że pewne rasy mają predyspozycje do pewnych zachowań - np. owczarki niemieckie - do pracy z człowiekiem, terriery - tropienia drobnej zwierzyny itd. 

Jednym słowem dziedziczność mocno wpływa na zachowania emocjonalne psa, jak i podatność na szkolenie. 

Nauka dzieli cechy zachowań na trzy grupy: 

• wykazana agresja
• zdolność do uczenia się 
• reaktywność

Do zachowań agresywnych zalicza się - bronienie terytorium, agresję wobec innych psów, chęć dominowania nad właścicielem. 

Zdolność do uczenia się - to łatwość w nauce posłuszeństwa, utrzymanie czystości w domu.  Reaktywność obejmuje pobudliwość, domaganie się uwagi i uczucia. 

Czym powinniśmy się kierować podczas wyboru rasy psa? Bardzo często ulegamy modzie oraz kierujemy się tym, że dana rasa nam się podoba. Niestety bardzo często okazuje się, że nasza niewiedza doprowadza do dokonania złego wyboru. Chcielibyśmy przedstawić kilka ras psów o różnych charakterach i temperamentach. Pamiętajmy jednak, że bez względu na rasę każdy pies powinien mieć zaspokojone psie potrzeby.

Tak więc dla osób mało aktywnych oraz starszych powinny to być psy o małym poziomie aktywności, takie jak:

• Pekińczyk – zaliczany do grupy psów do towarzystwa. Jest psem nieufnym wobec obcych, a jednocześnie bardzo oddanym i przywiązanym do właściciela. Pekińczyk to pies niezależny i powściągliwy, a tym samym uparty, co może utrudniać wychowanie, jednak opiekun, który wie, jak postępować z takim psem nie będzie miał większych problemów wychowawczych. Pekińczyk nie wymaga bardzo dużej dawki ruchu, bardzo lubi spędzać czas wylegując się na kanapie lub legowisku. Psy tej rasy nie wymagają obcinania, lecz częstego czesania.
• Cavalier king charles spaniel – rasa psów również zaliczana do towarzystwa. Pełen wdzięku, uczuciowy, wesoły i przyjacielski. Bardzo przywiązany do członków rodziny, lubiący zabawę, pozbawiony lęku i agresji. Cavalier to pies uległy, coraz częściej wykorzystywany w dogoterapii dzieci, jak również dorosłych. Bardzo szybko się uczy, lubi towarzystwo innych zwierząt. Potrzebują jednak odpowiedniej dawki ruchu, ale równie chętnie poleży z nami na kanapie. Wymaga częstego czesania, aby utrzymać sierść w dobrej kondycji.
• Mops jest typowym psem do towarzystwa, wesołym i posiadający wielki urok. To bardzo kontaktowy i towarzyski pies, zrównoważony, inteligentny, a co za tym idzie,  szybko uczący się i przystosowujący do życia w rodzinie. Mops według opinii większość dnia przesypia, jednak ze względu na to, iż ponad wszystko uwielbia ludzkie towarzystwo, może źle znosić długotrwałą rozłąkę. 
• Bolończyk – kolejna rasa zaliczana do grupy psów do towarzystwa. Jest psem spokojnym, łagodnym oraz inteligentnym. Bardzo mocno przywiązuje się do właściciela oraz miejsca zamieszkania. Bardzo potrzebuje bliskości z człowiekiem i nie lubi samotności, dlatego nie powinien zbyt długo przebywać sam. Zazwyczaj niezbyt aktywny, nie potrzebujący dużej dawki ruchu - wystarczą regularne spacery. 

Psy dla ludzi średnio aktywnych:

• Welsh corgi pembroke jest psem bardzo kontaktowym i przyjacielsko nastawionym do ludzi. Bardzo pojętny i chętny do pracy z człowiekiem, dzięki czemu szybko się uczy. Towarzyski, pogodny, chętny do wspólnych zabaw. Jeśli zapewnimy mu odpowiednią dawkę ruchu na świeżym powietrzu, zmęczony będzie w domu odpoczywał.
• Berneński pies pasterski (Berner Sennenhund) to pies bardzo łagodny i przyjacielsko nastawiony do ludzi. Pies o dużym potencjale intelektualnym oraz bardzo dobrej pamięci, co bardzo dobrze wpływa na naukę oraz szkolenie. Jest psem wrażliwym, potrzebującym bliskiego kontaktu z człowiekiem. Musimy pamiętać, że Berneński pies pasterski posiada instynkt stróża, dlatego może się zdarzyć, że będzie pilnował właściciela lub przedmiotów do niego należących. Jest psem o średniej aktywności.
• Pinczer średni (Deutscher Pinscher) to pies pełen temperamentu, pewny siebie oraz inteligentny oraz towarzyski. W domu spokojny, lecz podczas spacerów potrzebuje odpowiedniej dawki ruchu oraz zabawy. Pinczer jest psem rodzinnym, ale również psem stróżującym. Pies tej rasy nadaje się do rodziny z dziećmi, lecz wymaga szkolenia i konsekwencji.
• Sznaucer miniaturowy (Zwergschnauzer) to pies o typowych cechach małego psa. Inteligentny, pewny siebie i wytrzymały. Jest mało kłopotliwym psem, wiernym i bardzo przywiązanym do swojego właściciela. Dobrze odnajduje się w warunkach miejskich, jednak ze względu na silny instynkt łowiecki może polować na małe zwierzęta oraz ptaki. W domu spokojny, pod warunkiem że zapewnimy mu długie spacery oraz wspólną zabawę, w której zaspokoi swój instynkt myśliwski. Sznaucer miniaturowy wymaga zabiegów pielęgnacyjnych, takich jak szczotkowanie oraz trymowanie.

Rasy psów wymagające dużej aktywności - dla właścicieli lubiących ruch, sport itd.

• Bokser (Deutscher Boxer) jest psem pewnym siebie, energicznym, z dużym temperamentem. Bardzo przywiązuje się do właściciela i domowników, jednak może być nieufny w stosunku do obcych. Pomimo dużego temperamentu jest bardzo cierpliwy i delikatny w stosunku do dzieci. Wymaga dużej stymulacji umysłowej, bardzo chętny do zabawy, szkolenia oraz każdej aktywności. Będzie dobrym towarzyszem podczas joggingu, długich spacerów oraz uprawiania psich sportów.
• Border collie to bardzo inteligentny, wytrzymały oraz nastawiony na pracę z człowiekiem pies. Cechuje się bardzo dużą potrzebą ruchu oraz pracy. Border collie nie zadowoli się tylko spacerem, potrzebuje również zmęczenia umysłowego. Przyszły właściciel powinien dysponować dużą ilością czasu oraz być osobą aktywną, nastawioną na pracę z psem, a zarazem o spokojnym usposobieniu. Doskonale sprawdza się w sportach kynologicznych, jako pies pasterski. Idealnie spełnia się pracując przy zaganianiu owiec. 
• Labrador retriever  jest przyjacielski, inteligentny,  zrównoważony kochający ludzi, obdarzony świetnym węchem. Uważany za najlepszego psa rodzinnego oraz idealnego psa dla dzieci które lubi, nie można jednak zapomnieć że to duży i silny pies. Musimy także wiedzieć że to rasa psów bardzo żywiołowych z dużym temperamentem. Labradorowi nie wystarczy zwyczajny spacer, trzeba zapewnić mu odpowiednią dawkę codziennej aktywności. Jak każdy aporter uwielbia aportowanie przedmiotów, a jego żywiołem jest woda. Niezapewnienie psu tej rasy odpowiedniej dawki ruchu oraz niezaspokojenie potrzeb rasy może spowodować wystąpienie niepożądanych zachowań, takich jak np. niszczenie w mieszkaniu. 
• Jack Russell terier jest psem inteligentnym, przyjaznym, lojalnym oraz czujnym. Jednak musimy pamiętać o tym, że jest to terier - w małym ciele duży duch. Pies tej rasy jest bardzo energiczny, ruchliwy, z dużym temperamentem oraz silnym instynktem łowieckim. Jack Russell terier nie będzie dobrym towarzyszem wylegiwania się na kanapie. Ze względu na swoje usposobienie potrzebuje od swojego opiekuna wiele ruchu, uwagi oraz poświęconego czasu. Jest dobrym przykładem na to, że mały pies również może być idealnym kompanem długich wspólnych spacerów, podczas których nie możemy zapominać o urozmaiceniu.

Często przyczyną psich lęków jest niewłaściwa socjalizacja w młodym wieku psa. Wtedy po dorośnięciu pies boi się ludzi lub innych psów, a strach może być przyczyną postaw agresywnych. 

Najczęstszym problemem u psów domowych są fobie dźwiękowe. Powodem jest burza (grzmoty), fajerwerki, strzały. Leczenie fobii polega na systematycznym odwrażliwianiu. Warto powierzyć je specjaliście behawioryście, posiadającemu nagranie ze sztucznymi dźwiękami naśladującymi te prawdziwe. W ciężkich przypadkach dołącza się farmakoterapię. Na początek mogą to być obroże z feromonami, a przy braku postępu - leki psychotropowe - zawsze pod nadzorem weterynarza!